Mediacja to wybór

Jednym z filarów zasad mediacji określonych 26 czerwca 2006 roku przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości jest jej dobrowolność, która stanowi jej podstawę jako przedłużenie naczelnej zasady wymiaru sprawiedliwości – prawem do sądu – wyrażoną w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

W poniższym artykule pozwolę sobie Państwu przybliżyć wspomnianą cechę mediacji, która w dobie aktualnych wydarzeń na tle polityczno - społecznym jako zasada wyboru, tak mocno powinna być chroniona i przestrzegana jako prawo niezbywalne, lecz która w niektórych przypadkach ma swoją cenę.

Dobrowolność mediacji w ustawodawstwie znajduje swoje umocowanie w brzmieniu art. 183(1) kodeksu postępowania cywilnego:

§ 1. Mediacja jest dobrowolna.

W myśl zasady dobrowolności, jedynie od woli stron zależy wybór sposobu rozstrzygania sporu w drodze mediacji, czy też na drodze postępowania sądowego. Strony (w tym również mediator/mediatorzy), które przystępują do postępowania mediacyjnego z nieprzymuszonej woli, mogą się z niej wycofać na każdym jej etapie bez obowiązku podawania przyczyny jak i bez ewentualnych konsekwencji procesowych.

Dzięki zasadzie dobrowolności strony zachowują pewną autonomię i uzasadnione poczucie sprawczości zarówno w przedmiocie sposobu rozstrzygania sporu jak i rezultatu w postaci ugody lub jej braku.

Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach brak zgody strony na mediację może skutkować pewnymi konsekwencjami ponieważ w myśl przepisu art. 103 § 2 kodeksu postępowania cywilnego Sąd, niezależnie od wyników postępowania, może włożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów powstałych wskutek oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji.

Do powyższej sytuacji może dojść jeżeli strony przed wszczęciem postępowania sądowego zawarły umowę o mediację. W wyniku zawarcia umowy sąd kieruje strony do mediacji na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy zgodnie z brzmieniem art. 202(1) kodeksu postępowania cywilnego. Najprostszym i najjaskrawszym przykładem takiej sytuacji jest zawarcie umowy z klauzulą mediacyjną, która obliguje strony do mediacji w przypadku sporu przed wytoczeniem powództwa.

Pomimo, że przez wiele osób zasada dobrowolności często postrzegana jest jako wada mediacji ze względu na brak wprost zapisanego nakazu jej przeprowadzania, to właśnie owy wybór jest kluczem do sukcesu mediacji, co wprost pokazują statystyki przytoczone przez Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej, Departament Strategii Funduszy Europejskich w Ministerstwie Sprawiedliwości, według którego w stosunku do roku 2013 r. liczba spraw skierowanych do mediacji wzrosła ponad dwukrotnie z 13 370 w roku 2013 do 30 828 w roku 2019 r., zaś liczba skutecznych mediacji z poziomu 3 836 w roku 2013 r. wzrosła do 8 204 w roku 2019 r.

Powyższy artykuł jest kolejnym z cyklu artykułów poświęconych zasadom mediacji.

Materiały wykorzystane w powyższym artykule:

1. KPC red. Marszałkowska-Krześ 2020 wyd. 28 / R. Morek/A. Budniak-Rogala,

2. KPC Zieliński 2019 wyd. 10 / Zieliński/Flaga-Gieruszyńska,

3. Postępowanie mediacyjne w świetle danych statystycznych sądy rejonowe i okręgowe w latach 2006-2019, 9 edycja. Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej, Departament Strategii Funduszy Europejskich w Ministerstwie Sprawiedliwości.